Từ đầu năm 2020 tới nay, mình viết khá nhiều về bài về cuộc sống và trải nghiệm mới của bản thân tại Singapore. Mình nghĩ cần thêm một khoảng thời gian tương đối dài để làm quen với văn hóa, nhịp sống nơi đây, trau dồi cho bản thân kĩ năng, kiến thức mới để làm việc trong môi trường quốc tế. Thời điểm mình gặp khó khăn trong quá trình gọi vốn cho dự án khởi nghiệp cũng giúp mình nhận ra được khá nhiều bài học đắt giá, cộng thêm sự hỗ trợ, dìu dắt tận tình của các người hướng dẫn đã giúp mình có cái nhìn bao quát và sâu sắc hơn ở lĩnh vực kinh doanh. Trong bài viết lần này mình sẽ chia sẻ cho các bạn thêm quan sát mới khá thú vị về cung cách cũng như chiêu thức làm ăn truyền thống của người Hoa ở Singapore, có những thứ khiến mình cảm thấy bất ngờ và vô cùng bổ ích. Các yếu tố then chốt khiến doanh nghiệp của họ thành công, trụ vững qua nhiều thập kỉ ở một đất nước hiện đại và siêu đắt đỏ như Singapore.
Trước khi vào trực tiếp bài viết, mình xin chia sẻ thêm một chút, đó là ba mẹ mình cũng là dân làm ăn, lúc trước, ngoài công việc khai thác dầu ở liên doanh ra, ba mình có mở một quán cà phê khá lớn ở thời điểm đó ( cách đây 15 năm) và mẹ mình là người quản lý. Bây giờ không còn làm nữa vì thị trường ngành đó đã bão hòa, không còn đủ sức cạnh tranh, ba mình đi sâu chuyển sang mảng công nghệ, còn mẹ mình thì làm thời trang suốt 15 năm qua, có nhiều dịp làm ăn qua lại với người Hoa. Cho nên khoảng thời gian từ bé đến lớn sống cùng ba mẹ đã cho mình quan sát và hiểu về thế giới làm ăn một cách chân thực, trần trụi nhất. Đó cũng là yếu tố hình thành nên mình của ngày hôm nay, luôn nỗ lực tách bạch giữa câu chuyện văn chương, nghệ thuật và kinh doanh ra để đảm bảo tính thuyết phục cho những gì mình viết nhất.
Ở Singapore, bên cạnh những tòa nhà tài chính, tập đoàn tráng lệ cao chọc trời, những khu chung cư mọc san sát nhau, những mảng cây xanh mát lành khi đi giữa hai bên đường thì ta sẽ nhận ra một nét văn hóa hết sức đặc trưng, đó là các cơ sở làm ăn truyền thống đậm văn hóa của người Hoa. Đó có thể là sạp vải trong các khu chợ, các lái thương bán nông sản ở những khu tập trung ( mà ở Việt Nam hay gọi là chợ đầu mối), hàng quán tấp nập bán những món ăn truyền thống thơm ngon lưu truyền bao đời. Người Hoa có mặt ở khắp nơi trên thế giới, họ hình thành nên các cộng đồng để xây dựng, phát triển cùng nhau, chủ yếu sống bằng nghề buôn bán do ông cha để lại. Có nhiều lý do khiến họ từ bỏ Trung Hoa Đại Lục, đi tha phương cầu thực tản mạn, lưu vọng khắp nơi trong kiếp sống của đoàn lưu dân và đến định cư trên nhiều vùng Đông Nam Á. Đơn giản như mọi người biết đó, ở bất cứ đất nước trên thế giới nào cũng có China Town, vì như ở Sài Gòn Việt Nam có khu Chợ Lớn quận 5 chẳng hạn.
Từ những quan lại, trí thức họ đã trở thành những nhà kinh doanh cực kì thành công với châm ngôn “Phi thương bất phú”. Những biến cố lịch sử khi người Mãn Châu thống nhất Trung Nguyên hay việc Tưởng Giới Thạch thất thủ đã buộc rất nhiều người Hoa đã phải ra đi tìm miền đất hứa. Không ít trong số họ đã trở thành những triệu phú lừng danh trên thế giới, đặc biệt ở Singapore, cộng đồng người Hoa phát triển chóng mặt, chiếm gần 50 % dân cư tại đây. Tựu chung lại về căn bản họ vẫn dựa trên những quy luật bất di bất dịch theo ông cha:
- Nhất cự ly, nhì tốc độ
Có một câu chuyện được tương truyền trong giới lái buôn ở người Trung kể về hãng giầy Hựu Liên Sơn đời nhà Minh có ông chủ hãng tên là Hảo Tịnh, cái tên Hựu Liên Sơn có nghĩa là liên tục tăng tiến. Cửa hàng khi lấy số đo của khách hàng thì lưu giữ rất cẩn thận, thậm chí ghi nhớ cả những đặc điểm về đôi chân của khách hàng nếu như có điều gì đó khác thường. Một hôm có một học giả tên là Trương Hồng Sơn lai kinh ứng thí đã tìm đến cửa Hựu Liên Sơn đặt đóng một đôi giầy. cửa hàng như bao lần cũng ghi chép cẩn thận số đo của chủ nhân mà không hề biết rằng sau lần đó học giả Trương Hồng Sơn đã đỗ khoa bảng cao.
Cách đó không lâu, có một vị quan đường triều cũng đến đặt một đôi giầy làm quà tặng. Chỉ cần nói tên khách hàng là Đại học sĩ Trương Hồng Sơn, cửa hàng đã mau chóng có được số đo của vị học giả lần trước. Giầy được giao cho khách hàng chỉ sau 3 ngày. Nhờ giữ được hồ sơ của khách mà hãng Hựu Liên Sơn mau lẹ đóng giầy vừa chân cho khách. Câu chuyện này cho thấy việc phải nghiên cứu, thu thập tin tức thị trường quan trọng đến mức nào, nhưng cần kịp thời sử dụng tin tức để quyết đoán cũng chính là điều quan trọng.
2. Quy luật tạo sự bất ngờ
Nó được hiểu như cách làm marketing tiếp thị trong thời này vậy. Người Hoa rất biết tận dụng điểm thú vị, tạo hiệu ứng và gây tò mò hứng thú với khách hàng của mình. Đồng thời, họ không quản ngại việc ra đường chào mời, kể chuyện, ca hát, nhảy múa để dẫn dụ người mua. Có một cửa hàng kinh doanh thịt heo may mắn được đoàn người trong chính phủ ghé qua, họ viết câu đối cho cửa hàng để thu hút khách: “Đôi tay mở cửa sinh tử. Một nhát chặt đứt thị phi”. Chủ cửa hàng ngay lập tức cho khắc câu đối đó của thánh hoàng ở hai bên cửa hàng.
Người dân khắp nơi kháo nhau về cửa hàng thịt được chính phủ ban tặng bằng chứng nhậni, họ cho rằng thịt heo ở đây chất lượng tốt, đến thiên tử cũng phải thích nên kéo đến mua nườm nượp. Khéo dùng danh người làm nổi hàng hóa của mình là một bí quyết tạo ra sự bất ngờ dễ mang lại thành công.
3. Tiểu phú do Cần. Đại phú do Trời
Tính tiết kiệm được người Hoa trong làm ăn đặt lên hàng đầu. Cần kiệm được coi kim chỉ nam của họ. Người Hoa có câu ngạn ngữ “Trời chỉ cho ta 1 phần, 9 phần còn lại ấy do ta”. Chính là Cần và Kiệm hay cần lao và tiết kiệm. Cần lao là một đức tính tốt đẹp của người Hoa. Họ sẵn sàng đầu tư tiền để xây dựng nhà xưởng, kho bãi, cải tiến công thức sản phẩm hay đầu tư con cái đi du học ở các nước phương Tây rồi trở về kế nghiệp chứ những khoản lẻ tẻ, thiếu hiệu quả, một đồng họ cũng không chi.
Họ sống trên đất khách quê người nên việc cần cù lao động là điều cần thiết để sinh tồn trong một cộng đồng cư dân mới.Từ những bậc quan lại, trí thức nho học vì cuộc mưu sinh họ sẵn sàng dấn thân để thích nghi với cuộc mưu sinh bằng những công việc nặng nhọc dùng sức tay chân. Khác với những nhà hủ nho nước ta chỉ chăm chú vào bút nghiêng, văn chương thi phú, cả ngày chỉ luận cổ suy kim đến độ dẫu cơ hàn cũng không từ bỏ cái khí phách ấy.
Người Hoa tập tính tiết kiệm trở thành một truyền thống gia đình.
Tôi nhớ có lần đến ăn một hàng bán dimsum ở khu Novena, dưới ga tài điện ngầm, thực sự vị của chúng ngon hơn hẳn trong nhà hàng cao cấp tôi từng được thưởng thức. Tất cả đều được để trong những chiếc xửng gỗ nhỏ với đủ loại nhân khác nhau, nước sốt ăn vào đậm vị, cảm giác không ngấy tí nào. Còn nhớ, sáng đó, vội đi làm nên tôi tạt qua thấy cả nhà bà chủ quây quần bên nồi dim sum nghi ngút khóii, bầy trẻ cũng hí hửng ăn lấy ăn để, thế là xong bữa điểm tâm. Có lần tôi hỏi mẹ chúng :” Ngày nào thím cũng có bọn trẻ ăn dimsum sao? “. Bà thím thao thao nói: – Sáng ăn dimsum no lâu, đủ chất dịnh dưỡng. Ăn dimsum ba năm tậu mấy căn nhà đó cháu. Thật đáng nể cho cái tầm nhìn chiến lược của bà thím người Triều Châu với món dimsum ngon thượng thừa.
4. Trăm nghe không bằng một thấy
Người Hoa cho rằng mọi việc đều phải được chứng minh bằng thực tế, hành động chứ không cần lời nói lý thuyết. Cách đây vài năm bạn thấy một vài người bán mũ bảo hiểm đem nón ra đập để chứng tỏ về chất lượng mũ cho người đi đường quan sát. Tuyệt chiêu này đã được người Hoa sử dụng trước đây. Các chủ doanh nghiệp nhựa cho nhân viên kinh doanh đi đến các khu phố vừa đi vừa đập các thau nhựa tạo ra những tiếng ồn vừa thu hút người qua lại vừa để cho thiên hạ tận mắt chứng kiến cái độ bền vô đối.
Khi họ đi chào một mặt hàng mới đến các chủ tiệm. Để tạo lòng tin về chất lượng sản phẩm của mình họ sẵn sàng ký gởi để bạn bán thử xem món hàng có thực sự khả thi hay không và sau đó sẽ thanh toán theo hình thức gối đầu, tức là trả tiềng hàng cũ và lấy hàng mới.
Đó cũng là một hình thức đưa sản phẩm ra thị trường nhanh nhất đồng thời cũng xây dựng một mối quan hệ làm ăn lâu dài thông qua hình thức gối đầu. Người thu hàng vào không mất vốn, người chào hàng lại bán được hàng, một cách mà đôi bên cùng có lợi.
5. Lợi ích song phương
Ngày trước, trên đường ra công viên Botanic đón một người bạn, đi qua khu thương cảng dọc đoạn đường chở hàng của các lái buôn người Hoa, đường dốc gồ ghề khó đi cộng hôm ấy mưa rào không ngớt khiến các xe chở hàng đi lại khó khăn, một xe chở hàng nặng bánh xe bị chết máy, trên xe chất đầy những chiếc lu to và nặng, người đi đường xúm vào đẩy giúp mà xe hàng chẳng nhúc nhích chút nào.Trời sắp tối, đoàn xe chở hàng không biết tính sao vì đoạn đường ùn tắc, xe xếp hàng cứ dài dần trên đoạn đường dốc cheo leo. Có một lái buôn tên là Liêu Phổ cũng đi trên đoạn đường này rất nhanh trí, ông hỏi giá hàng hóa trên chiếc xe bị chết máy hết bao nhiêu, ông bèn mua hết số hàng trên xe rồi cắt dây buộc hàng, gỡ từng chiếc lu ra, nhờ mọi người chuyển xuống hẻm núi. Xong việc, mọi người kéo chiếc xe một cách dễ dàng và giải phóng đoạn đường ùn tắc, ai cũng xôn xao muốn biết danh tính của người lái buôn hào hiệp đã bỏ tiền của mình ra để mở đường cho đoàn xe. Khi đoàn xe đã vào đến trong thành mà các lái buôn vẫn còn nói về Liêu Phổ, mọi người xúm nhau lại cảm ơn và đây cũng là cơ hội để Liêu Phổ bán thêm được hàng hóa của mình. Như vậy, hàng hóa được giao vào thành không bị muộn, vẫn đảm bảo được thời gian mà Liêu Phổ còn mở rộng thêm được mối làm ăn nhờ tấm lòng hào hiệp.
6. Nhất ngôn ký xuất, tứ mã nan truy ( Xem chữ tín là sinh mạng, dùng chữ tín để điều hành)
Một lời nói thì bốn ngựa đuổi không kịp. Với người Hoa giữ lời hứa nay nói cách khác giữ uy tín trong kinh doanh là một tín điều bắt buộc. Họ thường thanh toán nợ đúng kỳ hạn hoặc hoành đúng đúng thời gian trên hợp đồng. Sở dĩ người Hoa có lợi thế trên con đường kinh doanh là vì họ luôn muốn giữ ấn tượng tốt đẹp trong mắt các đối tác hay ta còn gọi với cái tên bạn hàng bằng chữ Tín.
Bởi thế, trong cộng đồng người Hoa có những mối quan hệ đối tác truyền từ đời này sang đời khác như một mắc xích. Việc bán phá giá nhằm thu lợi cho riêng mình cũng được xem như một hành vi tiểu nhân và chắc chắn sẽ bị tẩy chay, cô lập. Họ tôn trọng các giấy tờ, khế ước hoặc đó chỉ là lời nói miệng nên dù gặp bất lợi như thua lỗ trong một vụ kinh doanh cũng phải quyết giữ cho được lời hứa. Quân tử nhất ngôn.
Hay như câu chuyện về nhà thuốc Hư Quỳnh Du Đường có lối thiết kế rất độc đáo, đại sảnh tiếp khách ở trong nhà, khách hàng phải đi qua hành lang vòng vèo dài 30m trước khi tới nơi làm việc, dọc 2 bên đại sảnh treo những tấm bảng đẹp trình bày 38 toa thuốc lừng dang, ở đâu cũng treo những tấm bảng to động viên khách hàng với giá cả đảm bảo, chất lượng thuốc hoàn hảo, không lừa bịp. khách hàng mua thuốc không ưng ý mang đến trả lại sẽ được bồi thường ngay thuốc mới, còn chỗ thuốc trả lại sẽ được hủy ngay tại chỗ bên một lò than. Uy tín như thế thật là nhất hạng.
Việc thay đổi lời nói hay “tiền hậu bất nhất”được xem như tối kị trong chiến lược kinh doanh của người Hoa. Chữ Tín chính là cách họ xác lập niềm tin với nhau bằng hành động sau lời hứa chứ không phải bằng những lời có cánh.Quả thật, “một lần thất tín vạn lần bất tin”, nên ít có những vụ kiện tụng, tranh chấp khi kinh doanh trong tập thể người Hoa. Họ cũng mạnh dạn đơn giản hóa các thủ tục giấy tờ về hợp đồng, giao kèo dựa trên nền tảng là lòng tin.
7. Đại sự không thành nếu chỉ đơn thân độc mã
Có một người tên là Hứa Thế Vân trước buôn vải, sau làm nghề môi giới ngành mỹ thuật. Do tay nghề non kém nên ông bị thua lỗ nhiều, phải sống vất vưởng ở xứ Chu. Cuộc sống vất vả, ông bèn nghĩ ra một cách là tìm mua tranh cổ ở những tiệm cầm đồ với giá rẻ, sau đó thuê người bồi lại tranh sao cho sạch sẽ rồi tìm mọi cách dâng và bán tranh cho những vị quan trong vùng có danh tiếng. Dán tranh đã có lãi, ông còn nhờ những vị quan mua tranh viết cho mấy dòng thư giới thiệu đến những người thích chơi tranh cổ có tiếng tăm và có tiền.
Cứ như vậy, nhờ những lá thư giới thiệu từ những người có uy tín, công việc làm ăn của ông trở nên thuận lợi. Có nhiều vốn, hứa thế vân tự mở một phòng tranh và sống dư giả từ đấy.
8. Giáo dục từ thực tiễn, không nói suông
Người Hoa tập cho trẻ con tham gia lao động rất sớm. Chúng được tập tành kinh doanh từ những bài học của cha mẹ. Ví như, chúng phải tập làm quen với việc tính toán cùng những con số từ bé. Người lớn hay sai trẻ nhỏ đi mua đồ và hay đưa chúng số tiền lớn hơn món hàng để chúng tự đếm tiền thừa coi có chính xác hay không, cũng như buộc chúng phải nhớ giá cả của món hàng ấy. Một cách rèn luyện sự nhạy bén cho một doanh nhân tương lai.
Qua đó, thể hiện được cách mà người Hoa quý trọng đồng tiền. Vì tiền là kết quả của quá trình lao động khó nhọc, không được phép phung phí.Vào một căn nhà lụp xụp của người Hoa, bạn chớ nhìn mặt mà bắt hình dong, không chừng họ có cả khối tài sản lớn nằm trong ngân hàng hay két sắt. Đối với họ không có gì là cho không.
Tất cả đều phải được quy đổi bằng sức lao động. Cụ thể là tiền. Bạn đến một gian hàng người Hoa, người ấy thân thiết với bạn và muốn tặng bạn một món đồ trong gian hàng họ cũng yêu cầu bạn phải trả tiền, dù chỉ là một đồng tượng trưng.
Việc làm chứng tỏ họ coi trọng việc kinh doanh và hàng hóa của mình. Một quy luật bất di bất dịch trong kinh tế học mà một đứa trẻ con người Hoa đều thấu triệt TIỀN-HÀNG-TIỀN.
Với họ mục đích sử dụng đồng tiền rất rõ ràng. Khi có tiệc tùng, hội đám họ không tiếc mở hầu bao nhưng đối với việc kinh doanh thì 1 xu cũng không được phép lãng phí. Tiền là phương tiện chứ không phải là chủ nhân của họ mà ngược lại họ dùng kĩ năng kinh doanh để buộc đồng tiền làm nô lệ cho mình, TIỀN phải sinh TIỀN.
9. Nhạy bén trước thời cuộc
Bí quyết để những thương lái người Hoa có thể trụ vững và đạt được những thành quả trong suốt nhiều thập kỷ đến từ tâm thế rất linh hoạt, nhanh nhạy trong mọi tình huống. Khác với việc các công ty, doanh nghiệp lựa chọn vận hành theo quy trình, ban bệ thì người Hoa họ chuộng tính hiệu quả và thực tiễn hơn. Họ sẵn sàng cắt bớt các khâu không cần thiết, người chủ sẵn sàng làm những việc lặt vặt thay nhân viên có thể để tiết kiệm thêm chi phí thuê nhân công. Đứng ở góc nhìn về chiến lược thì đây chưa hẳn là giải pháp lý tưởng nhưng không phải lúc nào kiến thức kinh doanh vĩ mô trong sách vở cũng phù hợp với hoàn cảnh. Điều quan trọng chính là bản lĩnh của nười chủ khi đối mặt với ti tỉ khó khăn hằng ngày và những phương án họ giải quyết khó khăn đó ra sao.
Linh động là lợi khí tuyệt vời không những giúp ta đương đầu quyết liệt giành thắng lợi mà đôi khi còn đền bù được những sự thua thiệt.
_Hầu hết người Hoa coi trọng anh em (bang hội) hơn gia đình.
_ Chinatown có mặt gần như khắp mọi nơi trên thế giới.
_Người Hoa ít ham rẻ, chủ yếu ăn uống, mua sắm ở một số địa chỉ uy tín với giá thành cao hơn trung bình.
_Giàu có vẫn rất ít khi mua đất, đổi nhà. Người Hoa rất kỹ về phong thủy nên đã làm ăn được ở đâu thì không thay đổi. Quán xá dù nhỏ, nếu làm ăn phát đạt vẫn chỉ làm thêm cơ sở mới, không xây lên.
Bài viết có tham khảo tư liệu từ nguồn của Chợ Sỉ Online,
From Dreamiie with love
